Document Type : Original Article

Authors

• کاوه رحیمی ¹
• علي پیراني شال ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

Abstract

بی‌شک نشانه شناسی ادبی، به عنوان شاخه‌ای از نشانه شناختی، نقش غیر قابل انکاری در حوزه زبان شناختی دارد، و با بکار گیری آن می‌توان به شناخت عمیق‌تر و دقیق‌تری از دلالت‌هاى شخصیّت نائل شد. نشانه‌شناسی، دارای جایگاه ویژه‌ای در عرصه اندیشه معاصر است. داستان‌های قرآن کریم به عنوان برجسته‌ترین متن ادبی و بلاغی در تصویر گفتار و رفتار شخصیَّت‌ها از چنان لطافت و ظرافتی برخوردار است گویی که شخصیَّت بر روی پرده نمایشی به مخاطب ارائه می‌گردد، و در برگیرنده طیف گسترده‌ای از نشانه‌های زبانی است، از جمله این نشانه‌ها، شخصیّت‌های بسیاری است که در این کتاب مقدّس آسمانی مستقیماً ذکر شده و بر نشانه‌های مهمّ زبانی دلالت دارد. پر واضح است که نوح (ع) به عنوان یکی از برجسته‌ترین شخصیّت‌های قرآنی نامش 43 بار در 28 سوره قرآن ذکر شده است. از این رو مطالعه نشانه شناختی این شخصیّت، منجر به آشکار کردن چیستی، مفاهیم و دلالت‌های شخصیّت نوح (ع) می‌گردد. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی و براساس نظریه نشانه شناسی شخصیّت فیلیب هامون، نشانه شناس فرانسوی، شخصیّت نوح (ع) در قرآن کریم را با رویکرد نشانه شناسی و از جهت دال (نام، جایگاه نحوی، ضمائر و بعد بلاغی)، و مدلول (صفات، کنش گفتاری و رفتاری)، مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش حکایت از این دارد: اسم، القاب و اوصاف شخصیّت نوح (ع) با کار کرد داستانی وی هم سو و هماهنگ است، و کلمه نوح (ع) عَلَم عجمی و در زبان سُریانی به معنی ساکن است. دعوت گری، جهاد، صبر و فداکاری همراه با به کار گیری شیوه‌های گوناگون دعوت از برجسته‌ترین صفات نوح (ع) است. فعل ماضی نسبت به مضارع و امر در روند داستان حضور پررنگ‌تری دارد. پربسامدترین کنش‌های گفتاریش فعل «قال» و مشتقاتش است. بعد بلاغی نام نوح (ع) یادآور ایمان ودعوت به خدا برای مخاطب است.

Keywords

• نشانه شناسی
• شخصیّت
• نوح (ع)
• قرآن کریم
• فیلیپ هامون